VẬN ĐƠN VÀ CÁC LOẠI VẬN ĐƠN TRONG VẬN TẢI QUỐC TẾ
Trong thương mại quốc tế, vận đơn (Bill of Lading – B/L) là một chứng từ quan trọng, đóng vai trò là bằng chứng về hợp đồng vận chuyển, chứng từ sở hữu hàng hóa, và là căn cứ để nhận hàng tại cảng đến. Hiểu và phân loại chính xác các loại vận đơn giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình vận tải, bảo đảm tính pháp lý và quyền lợi trong thương mại quốc tế.
Khái niệm về Vận Đơn
Vận đơn là chứng từ do người vận chuyển (hãng tàu, hãng hàng không, hoặc công ty logistics) phát hành, thể hiện các thông tin về lô hàng, người gửi, người nhận và hành trình vận chuyển. Vận đơn không chỉ đóng vai trò là bằng chứng của hợp đồng vận chuyển mà còn đại diện cho quyền sở hữu hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển. Vận đơn cũng là chứng từ quan trọng để người nhận có thể lấy hàng tại cảng đến.
Các loại vận đơn phổ biến
Master Bill of Lading (MBL)
Master Bill of Lading là vận đơn do hãng vận chuyển phát hành cho công ty giao nhận hoặc người gửi hàng chính. MBL thể hiện mối quan hệ giữa người gửi hàng lớn và hãng vận chuyển. Nó có thể được chuyển nhượng qua việc ký hậu (endorsement), cho phép quyền sở hữu hàng hóa được chuyển giao cho bên thứ ba.
MBL đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng quốc tế, đặc biệt khi có nhiều bên tham gia vào quá trình vận chuyển.
House Bill of Lading (HBL)
House Bill of Lading là vận đơn do công ty giao nhận vận tải (Forwarder) phát hành cho người gửi hàng nhỏ hoặc người nhập khẩu. HBL thể hiện chi tiết lô hàng và thường được sử dụng trong các chuỗi cung ứng mà Forwarder đóng vai trò trung gian giữa người gửi hàng và hãng vận chuyển chính.
Seaway Bill
Seaway Bill là một vận đơn không thể chuyển nhượng, tồn tại dưới dạng điện tử hoặc giấy. Khác với các loại vận đơn truyền thống, Seaway Bill không yêu cầu xuất trình bản gốc tại cảng đến để nhận hàng, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.
Seaway Bill thường được sử dụng trong các giao dịch có tính tin cậy cao giữa các bên hoặc khi quyền sở hữu hàng hóa không cần phải chuyển giao trong suốt quá trình vận chuyển.
Switch Bill of Lading
Switch Bill of Lading là loại vận đơn được phát hành lại theo yêu cầu của người gửi hàng nhằm thay đổi một số thông tin trên vận đơn gốc. Switch B/L thường được sử dụng trong các giao dịch thương mại phức tạp, như giao dịch ba bên (cross-trade), hoặc khi người gửi hàng muốn bảo mật thông tin thương mại.
Surrendered Bill of Lading
Surrendered Bill of Lading là vận đơn mà người gửi hàng từ bỏ quyền sở hữu bằng cách giao nộp (surrender) bản gốc cho hãng tàu. Khi vận đơn được surrender, người nhận hàng có thể lấy hàng mà không cần phải xuất trình bản gốc. Loại vận đơn này thường được sử dụng trong các giao dịch yêu cầu chuyển giao hàng hóa nhanh chóng.
Express Bill of Lading
Express Bill of Lading là một dạng Seaway Bill, cho phép người nhận hàng lấy hàng mà không cần xuất trình bản gốc vận đơn. Express B/L thường được sử dụng trong các giao dịch nhanh, có giá trị thấp, hoặc khi sự thuận tiện và thời gian là yếu tố then chốt.
Negotiable Bill of Lading
Negotiable Bill of Lading là vận đơn có thể chuyển nhượng cho bên thứ ba bằng cách ký hậu (endorsement). Loại vận đơn này cho phép quyền sở hữu hàng hóa được chuyển giao trong quá trình vận chuyển. Điều này mang lại tính linh hoạt cho các bên tham gia trong giao dịch, đặc biệt trong các hợp đồng thương mại quốc tế.
Non-Negotiable Bill of Lading (Straight Bill of Lading)
Non-Negotiable Bill of Lading, hay còn gọi là Straight Bill of Lading, là vận đơn không thể chuyển nhượng. Người nhận hàng được chỉ định rõ trên vận đơn, và chỉ người này mới có thể nhận hàng tại điểm đến. Straight B/L thường được sử dụng khi người gửi hàng và người nhận hàng đã được xác định rõ ràng ngay từ đầu và không có nhu cầu chuyển quyền sở hữu trong quá trình vận chuyển.
B/L to Order
B/L to Order là vận đơn phát hành cho một người cụ thể và có thể được chuyển nhượng cho bên thứ ba thông qua ký hậu (endorsement). Đây là loại vận đơn rất linh hoạt, cho phép việc chuyển nhượng quyền sở hữu hàng hóa giữa các bên trong quá trình vận chuyển. Khi vận đơn được ký hậu, người cầm vận đơn mới sẽ có quyền sở hữu hàng hóa.
B/L to Bearer
B/L to Bearer là vận đơn mà quyền sở hữu hàng hóa thuộc về bất kỳ ai cầm vận đơn, không cần phải có quá trình ký hậu như B/L to Order. Vận đơn này dễ dàng chuyển nhượng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro vì ai nắm giữ vận đơn cũng có thể nhận hàng. Do rủi ro cao, B/L to Bearer ít được sử dụng trong thực tiễn vận tải quốc tế.
Charter Bill of Lading
Charter Bill of Lading là vận đơn được phát hành trong các hợp đồng thuê tàu chuyến (Charter Party). Đây là loại vận đơn đặc thù được sử dụng khi một con tàu hoặc một phần lớn của tàu được thuê nguyên chuyến để vận chuyển hàng hóa. Charter B/L thường được dùng cho các lô hàng có khối lượng lớn, không theo lịch trình cố định.
Điểm đáng lưu ý là khi sử dụng Charter B/L, điều khoản của hợp đồng thuê tàu (Charter Party) sẽ được tích hợp và quy định các điều kiện vận chuyển. Charter B/L có thể được phát hành cho người thuê tàu hoặc người gửi hàng tùy vào điều kiện của hợp đồng thuê tàu.
Tanker Bill of Lading
Tanker Bill of Lading là loại vận đơn đặc biệt được sử dụng trong vận chuyển dầu mỏ, khí hóa lỏng, và các chất lỏng khác bằng tàu chở dầu (tanker). Tanker B/L có những quy định chặt chẽ về tính chất và an toàn của hàng hóa, vì việc vận chuyển các sản phẩm này đòi hỏi các quy trình đặc biệt để đảm bảo không gây ra sự cố nguy hiểm.
Tanker B/L thường được sử dụng trong các giao dịch lớn, liên quan đến sản phẩm năng lượng, và có thể chứa các điều khoản đặc biệt về bốc dỡ, lưu trữ, và chuyển giao hàng hóa tại các cảng chuyên dụng.
Nguyên nhân phân loại vận đơn
Việc phân loại vận đơn dựa trên nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm quyền sở hữu hàng hóa, tính chuyển nhượng, và mục đích sử dụng trong quá trình vận chuyển:
MBL và HBL: Dựa trên mối quan hệ giữa hãng vận chuyển và người gửi hàng, với MBL dùng cho các giao dịch giữa hãng tàu và Forwarder, và HBL cho các giao dịch giữa Forwarder và khách hàng.
Seaway Bill và Express Bill: Được sử dụng khi không yêu cầu xuất trình bản gốc để nhận hàng và giúp đơn giản hóa quy trình.
Surrendered Bill: Được sử dụng khi người gửi hàng muốn chuyển nhượng quyền nhận hàng mà không cần giữ bản gốc vận đơn.
Negotiable và Non-Negotiable B/L: Dựa trên khả năng chuyển nhượng của vận đơn. Negotiable B/L cho phép chuyển giao quyền sở hữu, trong khi Non-Negotiable B/L thì không.
Charter B/L và Tanker B/L: Được sử dụng trong các loại hình vận chuyển chuyên biệt như thuê tàu chuyến hoặc vận chuyển hàng hóa lỏng và khí hóa lỏng.
Kết luận
Vận đơn là một trong những chứng từ quan trọng nhất trong thương mại quốc tế, đảm bảo tính pháp lý, quyền sở hữu và quy trình giao nhận hàng hóa. Việc hiểu và lựa chọn loại vận đơn phù hợp không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của các bên mà còn góp phần tối ưu hóa quy trình logistics và quản lý rủi ro trong thương mại quốc tế.
Mọi thắc mắc hoặc cần tư vấn dịch vụ liên quan đến xuất nhập khẩu. xin vui lòng liên hệ với chúng tôi theo thông tin sau:
Trung tâm đào tạo S.train
Mr. Thông (Tel: 0906.9013.90)
Email: daotaostrain@outlook.com/daotaostrain@gmail.com